Sosyal Salgınların Analizi ve Önyargılarımızın Algılarımız Üzerindeki Etkisi

Bu yazıda Outliers kitabıyla bir anda popülerliği artan Amerikalı gazeteci ve sosyolojist Malcolm Gladwell’in daha önce yayınlanan iki kitabından bahsetmek istiyorum. Kendisini geçtiğimiz yıl Turkcell Akademi Etkinliği ’nde canlı olarak izlememiş olanlar, TED toplantılarındaki şu sunum videosunu izleyebilirler.

Gladwell, belli bir noktayı geçtikten sonra durdurulamayan trend olarak tanımlayabileceğimiz Taşma Noktası (Tipping Point) isimli kitabında, sosyal salgınların nasıl başladığını örnekler üzerinden anlatıyor. Gladwell, kısa süre içerisinde büyük kitlelerin dikkatini çeken sosyal salgınları incelediğinde 3 ana kuralın varlığını fark ediyor:

A) Azlar Kanunu (Law of Few): Ürünü fark eden ve salgını başlatanlar, aslında çok küçük bir grup. Bu grupların ortak özelliği ise 3 tip kişinin de grup içinde yer alması.

Bağlantı Sağlayıcılar (Connectors): Yüzlerce kişiden oluşan sosyal bağları olan kişiler. Kitapta öne sürülen konulardan en önemlisi, bir kişinin sürekli olarak doğrudan bağlantıda kalabileceği kişi sayısının en fazla 150 olabileceği değerlendirmesi.
Yetkinler (Mavens): Fark ettikleri yenilikleri aktaran kişiler.
Satıcılar (Salesman): Kişisel inandırıcılıkları yüksek olan kişiler.

B) Yapışkanlık Faktörü (Stickeness Factor): Fikir içeriği hatırda kalıcılığı yüksek olmalı.

C) Şartların Gücü (Power of Context): Basit gibi görünen çevresel faktörlerin de salgına çanak tutması gerekir.

Gladwell, Blink (Bakış) Kitabı’nı ise bilinçsiz olarak yaptığımız ve kestirmek (thin-slicing) olarak da ifade edebileceğimiz, ‘geçmiş tecrübeler ışığında kısa süre içerisinde parçadan yola çıkıp bir bütüne dair sağlıklı fikir yürütme’ üzerine kurgulamış. Akla gelen (ilk) en yalın düşüncenin doğru olduğu tezinden hareketle kişilerin zaman içerisinde sahip oldukları deneyimleri ile bu beceriyi geliştirdiğini belirtmiş. Konuyu evli çiftlerin analiz edilmesi örneği üzerinden açıklarken aslında evlilik ile ilgili ücretsiz bir danışmanlık hizmeti vermiş Algısal önyargılarımızın gücünü test etmeye yarayan İçsel Çağrışım Testi (IAT) örneğinin de altını çizmek gerekiyor. Benzer bir testi daha önce denememiş olanların karşılaşacağı sonuca şaşıracağından eminim.