Dijitalleşen Müzik ve Yeni Fırsatlar

Çok değil daha on yıl öncesine kadar kaydedildiği kaset veya CD’lere para ödeyerek sahip olabildiğimiz müzik, artık hiçbir kaba sığmıyor. Dijital dosya formatlarına çevrilen şarkıların İnternet sayesinde, düşük işlemcili bir bilgisayarda bile kolayca kopyalanıp kısa süre içerisinde tüm dünyaya dağıtılabilmesi mümkün hale geldi. Artık ABD ve İngiltere’de müzik sektörünün %50’sini dijital satışlar oluşturuyor. Fakat bu konuda bir başka gerçek var ki tüm dünyada izinsiz (korsan) dijital müzik tüketiminin toplam sektörü içindeki payı %95 seviyesinde. Üstüne üstlük DRM’siz müzik satışı eğilimi de giderek güç kazanıyor; hatta iTunes bile 2009 yılında bu özelliğe geçişi başlattı.

eMarketer’in verilerine göre 2008 yılı itibariyle dijital müzik satışlarının %48’i indirmeler (downloads), %42’si mobil kullanımlar (mobile), %6’sı üyelik servisleri (subscriptions) ve %4’ü reklam sponsorluğu (ad supported) servisleri aracılığı ile gerçekleşiyor.

Aşağıda dijital müzikten gelir sağlamaya yönelik günümüzde uygulanan modelleri örneklerle açıklamaya çalıştım:

Doğrudan İndirmeler (Digital Downloads): Dünyadaki en başarılı örnekleri iTunes ve Amazon Music olan şarkıların tekil veya albüm olarak direk satışı modeli. Türkiye için uzun yıllardır var olan Power Club dışında Doğan Holding’in kısa süreli denemesi Muzi’den bahsedebiliriz. 2008 yılında dünyada tek şarkı indirme adedinin 1.4 milyar ve albüm indirme adedi artışının da %36 dolayında gerçekleşmesi bu alandaki ekonomik gücü ortaya koymakta. Doğrudan tekil indirme dışında sadece üyelik ile müzik satışı yapan eMusic modelini de ayrı bir parantez açarak ekleyebiliriz. Mobil cihazlara yönelik satışlar şimdilik çok yaygın olmasa da özellikle Uzak Doğu’da önemli bir gelir kaynağını oluşturmaktadır. Japonya’da cep telefonlarına yönelik 140 milyon tekil şarkının satıldığının altını çizebiliriz.

Akan Yayın (Streaming): Dünyadaki en başarılı örnekleri Last.fm, MySpace ve YouTube olan reklamlarla desteklenen müzik tüketimi modeli. Türkiye için Fizy ve Ejdera'yı örnek verebiliriz. Bulut Teknolojisi (Cloud Computing) sayesinde geleceğin modeli olması beklenirken; müzik yapım şirketleri ile lisans anlaşmaları yapılması gerekliliği nedeniyle Müyap benzeri örgütlerin en çok sorun yaşadığı model olduğunu ifade edebiliriz.

Katma Değerli Servis: Müzik indirme veya online dinleme opsiyonlarının, başka bir ürünün veya hizmetin satışına katkıda bulunmak için ücretsiz hale getirildiği katma değer modeli. İki grup firma tarafından uygulanıyor: Mobil cihaz üreticileri ve Internet Servis Sağlayıcıları ile Operatörler. Cep Telefonu üreticileri olan Nokia’nın “Comes with Music” ve Sony Ericsson’un “PlayNow” hizmetleri bu modelin önemli örnekleridir. Diğer grupta ise Danimarkalı TDC’nin “Play”, İsveçli TeliaSonera’nın “All-you-can-eat-music”, Avea’nın “Aveamüzik”, Ttnet’in “Ttnet Müzik” ve Turkcell’in “gncPLAY” servislerini örnek olarak verebiliriz. Bu model telif hakları sorununu daha geniş bir düzlemde toplu olarak çözümleyebildği için hükümetler düzeyinde bile daha fazla tercih edilmekte. Dijital müziğin gelir modeli tam olarak oluşturulana kadar sektörün ayakta kalmasını sağlayabilecek bir model olduğunu ifade edebiliriz.

Bu modeller dışında bilgisayar oyunlarında kullanılan müziğin de ciddi bir gelir modeli oluşturduğunu da eklemeliyiz. Guitar Hero gibi müzikli oyunların artık bilgisayar / konsol oyun pazarının %15’ini oluşturduğunu göz önüne alırsak artık yeni bir albümün şarkılarını sadece dinlemeyi değil, “oynamayı” tercih edecek bir tüketici kitlesinin de var olduğunu görebiliriz.

Son olarak dijital müzik konusunda oluşan korkutucu bir yol haritasından bahsedebiliriz. Fransa ve Yeni Zelanda devletleri izinsiz dijital müzik indirenler için İnternet erişimlerini kapatmaya kadar gidebilecek caydırıcı cezalar vermeyi görüşüyorlar. Dijital Müzik / İçerik tüketimine dair yasakçı olmayan öneriler, tüm dünyada sektör profesyonelleri tarafından tartışılıyor. Türkiye’de de “her İnternet kullanıcısından standart bir ücret alınarak yaratılacak fon ile dijital telif sorununu çözmek” gibi farklı bakış açılarını içeren verimli tartışmalar bu ve benzeri platformlarda sürüyor.

* Bu verilerin ve görselin yer aldığı IFPI’nin son raporuna buradan ulaşabilirsiniz.