E-Ticaret ve Bayilik İlişkisi Üzerinden Online Seyahat Sektörü Analizi

Bayilik sisteminin Türkiye’de ne kadar güçlü olduğu konusunda sanırım hiçkimsenin şüphesi yok. Hatta ülkemizdeki e-ticaret hacminin bu nedenle dünyadaki trendlerin gerisinde kaldığı değerlendirmesi, bile tartışmalara konu oluyor. Bu yazıda bayilik konusunu, son birkaç sene içerisinde cirolarının ağırlığını ciddi oranda İnternet’e kaydıran seyahat (turizm) sektörü üzerinden incelemeye çalışacağım.

Biletinizi En Son Ne Zaman Bir Acentadan Aldınız?
Türkiye’de bayi kanalı denildiğinde uzun yıllar boyunca akla gelen Türk Hava Yolları acenta yapısı; Amadeus gibi global bilgisayar rezervasyon teknolojileri sayesinde merkez ile tam entegre şekilde çalıştı. Fakat dünyada 2000’li yıllar ile başlayan ‘son tüketicinin İnternet üzerinden biletini kendisinin satın alması’ trendi, THY’nin de bu yapıyı revize etmesine neden oldu. 1 Ağustos 2008 itibariyle İnternet’ten sattığı yurtiçi ve yurtdışı uçak biletlerinde hizmet bedelinde indirime giden THY, turizm sektörünün e-ticaret konusundaki açılımını ciddi şekilde etkiledi. THY, 2006 yılındaki bu yazıdan çok sonra kararını uygulayabilmiş olsa da; sektörde önemli tartışmalar yaratan bu süreçte, gerek global gerekse Türk havayolu şirketleri; web sitelerindeki satış modüllerinden, akıllı cihazlar için özel uygulamalara kadar birçok teknolojik yeniliği satış ekosistemlerine adapte ettiler. Böylece bir seyahat sektörü uzantısı olarak kabul edilen ‘ulaşım’, dünyada olduğu gibi Türkiye’de de İnternet üzerinde ciddi iş hacimlerine ulaştı.
Kısaca ifade etmek gerekirse, tüketicilerin İnternet'i alışveriş için kullanımları arttıkça firmaların son tüketiciye ulaşmaları daha kolay ve aracısız hale gelecektir. Fakat tercihsel değişimlerin; ürün / hizmet bazlı, coğrafi (iklimsel) ve ekonomik koşullar nedeniyle her ülkede veya sektörde aynı hızda yaşanmayacağını da değerlendirmemiz gerekir.

Online Seyahat Sektörü
Seyahat sektörünü üç ana başlık altında toplamak mümkün:

ULAŞIM: Cirosal ağırlığını havayolu şirketleri (uçak biletleri) oluşturuyor. Yurt dışında tren biletleri de önemli bir paya sahip. Zaman zaman iş ve eğlence amaçlı seyahatler olarak ikiye ayrılabiliyor. Başarılı örnekler: Pegasus, THY, Ulusoy, RyanAir.

KONAKLAMA: Son dönemde özellikle zincir otellerin web sitesi yatırımları arttı. Başarılı örnekler: Hilton, Dedeman.

PAKET TUR: Acentaların paket organizasyonları ciddi bir alan olarak gelişiyor. Başarılı örnekler: Ets, Bamtur.

Online seyahat sektörünün en önemli dinamiğini ise farklı konulardaki tüm ön araştırmayı aynı sitede mümkün kılan ‘Online seyahat portalları’ oluşturuyor. Yukarıdaki alt kategorilerde faaliyet gösteren sektör oyuncuları ile anlaşmalı olan bu siteler (Online acentalar) seyahat sektörü cirosunun en büyük payını alıyorlar. Başarılı örnekler: Tatil.com, Booking.com, Expedia.com.

Dünya Seyahat Sektörü İstatistikleri
Forrester’ın Avrupa e-ticaret sektörü konusunda yayınladığı araştırma* 2007 tarihli olsa da seyahat sektörünün geleceği için önemli bilgiler içeriyor. Aşağıdaki tabloya göre sektörün toplam cirosu, e-ticaret hacminin üçte birini oluşturuyor.

Bir başka araştırma şirketi olan PhoCusWright’ın analizlerine** göre ise seyahat sektöründe Online satışların payı İskandinav ülkelerinde %55’e yaklaşırken, İngiltere’de %50 ve ABD’de %40 civarında. Bu oran, Uzak Doğu’da ise %20 seviyesinde bulunuyor. PhoCusWright'ın bir başka değerlendirmesine göre ise aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi Avrupa'da yakın vadede paylarının çok fazla değişmeyeceği öngörülen sektör alt grupları arasında havayolu firmaları, seyahat sektörü hacminin yarıdan fazlasını oluşturuyor.

Türkiye Seyahat Sektörü İstatistikleri
2009 yılı içerisinde Nielsen tarafından sadece Türkiye seyahat sektörüne yönelik yapılan araştırmaya göre, Türkiye’de tüketicilerin yarısı uçak bileti alımını İnternet üzerinden gerçekleştirdiğini belirtmiş. Otel rezervasyonlarında İnternet’in payının da yaklaşık dörtte bir oranında olduğu ortaya çıkmış.

TNS, IAB Europe ve Google işbirliği ile 2009 yılında tüm Avrupa’da yaptırılan Tüketici Alışveriş Barometresi araştırmasında ise Türkiye’de seyahat konusunda toplam İnternet üzerindeki alışveriş oranı %27 olarak ortaya çıkarken bu oran İngiltere ve İsveç gibi gelişmiş ekonomilerde %78 düzeyinde ifade edilmiş. Aşağıda bu araştırmadan aldığım Türkiye seyahat sektörüne ait tüm verileri paylaşmak istedim.

* Forrester Research, Inc. Europe’s eCommerce Forecast: 2006 To 2011.
** PhoCusWright´s European Online Travel Overview.